Voor mensen in het westen die dit alles van ver hebben aangezien waren de misdaden onvoorstelbaar. Maar velen van ons hebben geen idee van wat overlevenden nog steeds meemaken: nachtmerries, pijn om het verlies van geliefden, wanhoop anderen niet te hebben kunnen beschermen, schuldgevoel omdat men overleeft terwijl anderen zijn omgebracht. In haar roman Een goede geest bestaat niet beschrijft Amy Besamusca-Ekelschot het leven van Victor. Hij had geluk, ontkwam, overleefde, vond een nieuwe toekomst buiten eigen land en nieuw geluk met mensen die hij lief kan hebben. Maar het verleden grijpt hem naar de keel. Hij komt er niet los van, gaat op zoek naar de moordenaars van zijn familie en naar de mensen die hen niet hebben beschermd. Hoe langer hij zoekt, hoe minder hij kan vergeven.
Victor staat voor ontelbaar vele anderen. De schrijfster maakt goed invoelbaar waardoor hij wordt geplaagd, maar er zijn ook vrienden en geliefden die hem helpen anders te denken en een nieuw perspectief te vinden. Ik las het boek in een ruk uit en besefte: we moeten hierover blijven lezen, want we waren en zijn erbij betrokken.
Jan Pronk, oud-minister van ontwikkelingssamenwerking
Amy Besamusca-Ekelschot portretteert de Rwandees Victor, die na de genocide van 1994 inmiddels de helft van zijn leven in België woont en goed is geïntegreerd. Volgens zijn vrienden is hij ‘helemaal blank getrokken’. Maar Victor voert een innerlijke strijd, die hijzelf niet goed begrijpt, om zijn cultuur te behouden en zijn vermoorde familie te eren. Dit is niet zonder gevaar.
Het innerlijke gevecht van de hoofdpersoon, de wisselwerking tussen angst en melancholie en ook de strijd tussen beslissingen en het lot, staan model voor het leven van veel mensen in de diaspora. Zij zijn net als de hoofdpersoon ieder een eenling in de dynamiek van de internationale gemeenschap. Telkens moeten zij aan de gruwel zien te ontsnappen. Een westerse manier van kijken lost dit niet op en daarom is de beschrijving zo relevant en mooi. Een goede geest bestaat niet in het krachtenspel tussen volken. Ook de Verenigde Naties lijken niet in staat die rol te vervullen. Bepalen spanningen uit het verleden het verdere individuele leven? Is een trauma onoverwinnelijk? Maakt traditie rijk of armoedig? Een goede geest bestaat niet draait om deze vragen in een geschiedenis die vaak wordt vergeten. De maatschappelijke consequenties van een genocide mogen niet worden vergeten. De persoonlijke consequenties evenmin, maar deze zijn zelden zo diepgaand beschreven. De pijn om verlies leidt tot nieuw verlies, wanneer hier geen aandacht voor komt.
De auteur is een scherpe observator, die confronteert en vol energie de ogen van haar lezers opent. Zij legt als geen ander uit wat mensen beweegt in hun handelen en hoe zij verstrikt kunnen raken in onoplosbare problemen. Ook laat zij zien hoe culturele verschillen mensen uit elkaar kunnen drijven en weer bij elkaar kunnen brengen. Zij sleept de lezer mee in een veelvoud aan spannende scènes. Nergens verliest zij de diepgang die het thema nodig heeft. De roman is zeer gelaagd en de Belgische omgeving van Victor wordt bijna een personage op zichzelf. Een enkele relativering in haar hoofdstukken laat de lezer weer even ademen. Een goede geest bestaat niet is prettig te lezen, al handelt het over de zware thema’s van dood en de strijd om erkenning.
Marion Kouwets, docent migrantenkinderen
Dit boek zou iedereen die met vluchtelingen werkt moeten lezen!
Margreet van Til, docent
Afra van der Markt, Mental Health