4 februari 2025

In de afgelopen weken was de inname van de stad Goma in Oost-Congo belangrijk nieuws. Goma ligt in het Kivu-gebied, waar het al vele jaren niet echt veilig is. Dit wordt geweten aan de acties van de M23 rebellen. De strijd in Oost-Congo vormt een bedreiging voor het nabijgelegen Burundi.

De door Rwanda gesteunde M23-rebellen hebben vandaag eenzijdig een staakt-het-vuren uitgeroepen, een week nadat ze Congolese stad Goma in het oosten van het land hebben ingenomen. Volgend weekend zullen de Congolese president en zijn Rwandese collega elkaar ontmoeten in buurland Tanzania. Vrijdag komt de VN-Mensenrechtenraad samen over de situatie.
De rebellen roepen een staakt-het-vuren uit om “humanitaire redenen”. Sinds ze de controle over de miljoenenstad Goma in het oosten van Congo hebben overgenomen, komt er nauwelijks voedsel of medisch materiaal de stad binnen. Het is niet duidelijk of dat ook de echte reden is.

In de verklaring zegt M23 dat ze “niet van plan zijn om de controle over Bukavu (ten zuiden van Goma) of andere steden” over te nemen. “We herhalen echter onze belofte om de burgerbevolking en onze posities te beschermen en te verdedigen”, zegt Lawrence Kanyuka, woordvoerder van de M23-rebellen. De verklaring is opvallend, want na het offensief in Goma zei de rebellenleider dat ze zouden oprukken tot de hoofdstad Kinshasa. “We zullen de bevrijdingsmars voortzetten tot in Kinshasa. Als ze ons vragen om ons terug te trekken, waarnaar moeten we ons terugtrekken?”, klonk het toen. Dat plan lijkt voorlopig geschrapt. Het gaat om een eenzijdig staakt-het-vuren, want de Congolese regering is hier niet mee akkoord gegaan.

De Congolese president Félix Tshisekedi zei vorige week nog tijdens een toespraak dat hij de “passiviteit” van de internationale gemeenschap tegenover het geweld hekelt en hij verzekerde dat zijn leger “krachtig zal terugslaan” tegen de M23-rebellen.

Het eenzijdig staakt-het-vuren komt een week voor de Congolese president Tshisekedi en zijn Rwandese ambtgenoot Paul Kagame elkaar zullen spreken in de Tanzaniaanse stad Dar es Salaam, op een buitengewone top van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap (EAC) en de Zuid-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC). 16 lidstaten van die organisatie riepen op tot een ontmoeting om de lont uit het kruitvat te halen in de regio. Congo wil daarnaast ook een spoedvergadering van de VN-Mensenrechtenraad over de situatie in Goma. De vergadering zal op vrijdag plaatsvinden in Genève. Ook de buitenlandministers van de G7, de groep van 7 belangrijke economische wereldmachten, roepen op tot een dialoog om de rust te doen weer keren. Ze vragen ook om een “snelle, veilige en ongehinderde doorgang van humanitaire hulp voor burgers”, een humanitaire corridor.

Sinds de start van het offensief eind vorige maand zijn er volgens de VN zeker 900 doden gevallen bij de gevechten tussen de rebellen en de troepen van het Congolese leger. Intussen stuurt buurland Oeganda nog 1000 extra manschappen naar de regio. Daarmee zou Oeganda momenteel tussen de 4.000 en 5.000 soldaten op Congolees grondgebied hebben, zeggen VN-bronnen. Ze zijn in de regio om het Congolese regeringsleger te versterken in de oorlog tegen een andere rebellengroep, de uit Oeganda afkomstige Allied Defence Forces. Die zijn vooral actief ten noorden van de regio die momenteel in handen is van M23. De versterkte Oegandese aanwezigheid leidt tot een nog grotere vrees voor een regionale escalatie.

Toelichting:

M23 staat voor Mouvement du 23-Mars. De naam verwijst naar de datum in 2009 waarop de rebellengroep CNPD (Nationaal Congres voor de Verdediging van het Volk) in Noord-Kivu na een jarenlange burgeroorlog in het oosten van Congo een vredesakkoord sloot met de regering en als militie opging in het reguliere leger. De poging om de rebellengroepen onder te brengen in een Congolees eenheidsleger mislukte. De soldaten van het vroegere CNPD, etnische Tutsi’s, stapten misnoegd uit het eengemaakte leger en richtten in 2012 de militie M23 op.
Bij de oprichting zou ook de Rwandese regering van Tutsi-president Paul Kagame betrokken zijn geweest. M23 wordt nog altijd gesteund door Rwanda. Rwanda heeft intussen ook eigen zwaarbewapende militairen naar Oost-Congo gestuurd. Volgens de VN zijn daar zo’n 4.000 Rwandese militairen om M23 te steunen.
In 2012 kregen de M23-rebellen Goma voor het eerst voor korte tijd in handen. Na zware internationale druk trok de militie zich terug uit de stad. Maar in 2022 werd vanuit de heuvels aan de grens met Rwanda en Oeganda een nieuw offensief gestart, gericht op de controle van grond en vooral grondstoffen. Grote delen van het grondgebied ten noorden van Goma werden veroverd en nu zijn de rebellen opnieuw in de stad zelf.

Verantwoording:
De informatie die is gebruikt voor dit bericht van Kennis zonder Grenzen is afkomstig uit openbare media. De foto toont het Kivu-gebied gezien vanuit Burundi.