1 februari 2025

Op 28 januari werd de miljoenenstad Goma in Oost-Congo ingenomen door rebellen van M23 (March 23 Movement). Goma is de provinciehoofdstad van Noord-Kivu. Bij de gevechten in Oost-Congo zijn ook Burundese militaire troepen betrokken. De onrust duurt al jaren en kwam de laatste dagen dikwijls in het nieuws. Reuters meldde hierover op 31 januari 2025 onder andere het volgende.

De door Rwanda gesteunde rebellen die deze week door Oost-Congo zijn getrokken, stuitten op weerstand van het leger en zijn bondgenoten, waaronder Burundese troepen, toen ze vrijdag naar het zuiden probeerden op te rukken. Dit meldde een Congolese functionaris. Rwanda ontkent het sturen van troepen naar buurland Congo, waar VN-onderzoekers in december 2024 zeiden dat duizenden Rwandese soldaten waren ingezet om de M23-rebellengroep te steunen. De rebellen namen dinsdag de controle over van de stad Goma in het onstabiele, mineraalrijke oosten.

Het laatste offensief van M23 langs de westelijke oevers van het Kivu-meer is de afgelopen dagen gecontroleerd, zei de gouverneur van Zuid-Kivu Jean-Jacques Purusi. Een troepenmacht van ongeveer 1.500 man, bestaande uit het leger, lokale milities en Burundezen, heeft zich ingezet om de stad Nyabibwe op de weg naar Bukavu te verdedigen, werd gemeld door een anonieme bron.

De betrekkingen tussen Rwanda en Burundi zijn al vijandig en gevechten tussen hun twee legers in Congo zouden het risico vergroten, dat het conflict gaat uitmonden in een regionale oorlog. Dit risico werd benoemd door de Verenigde Naties. Miljoenen burgers stierven, voornamelijk door ondervoeding en ziekte, tijdens twee grote conflicten in Congo die van 1996 tot 2003 duurden en waarbij troepen van buitenaf werden ingezet.

De woordvoerder van M23, Willy Nangaa, heeft gezegd dat de rebellen de afgelopen weken tegen Burundese troepen hebben gevochten om Goma en andere steden te verdedigen. Een Afrikaanse diplomaat zei dat de situatie alarmerend was. “Het risico van regionalisering van het conflict is reëel. De Rwandese, Congolese en Burundese legers botsen al op het terrein in Oost-Congo. De inname van Goma was een wake-up call voor de internationale gemeenschap, die zich nu het gevaar realiseert,” zei de diplomaat.

Het leger van Burundi weigert commentaar te geven op de ontwikkelingen van deze week in Congo, waar het op verzoek van de regering aanwezig is. Een Burundese functionaris zei wel dat zijn regering de afgelopen twee jaar steeds meer verzoeken kreeg van de Congolese autoriteiten om het Congolese leger te steunen. “Ons land heeft ook een zware prijs betaald, daarom hebben we onze twee buurlanden gevraagd om een staakt-het-vuren te ondertekenen en te onderhandelen,” zei de functionaris.

De autoriteiten in Bukavu, dat het volgende doelwit van de gewapende groep rebellen zou zijn, probeerden vrijwilligers te werven om de stad te verdedigen. “Als dit is hoe ze oorlog willen (…) we zullen vechten (…) om onze eigen mensen te verdedigen,” vertelde Albert Kahasha, een voormalige rebel en ex-legerofficier, donderdag op een bijeenkomst om vrijwillige strijders te werven.

VN-bronnen schatten dat er enkele duizenden Burundese troepen in Oost-Congo zijn, waar ze ingezet worden ter ondersteuning van het Congolese leger. Zondag vertelde Rwanda de VN-Veiligheidsraad dat er 10.000 Burundese troepen waren.

De afwezigheid van VN-vredeshandhavers in Zuid-Kivu verhoogt het risico op een escalatie van de gevechten, zei de VN op donderdag, en voegde eraan toe dat er meldingen waren van Rwandese troepen die Congo binnentrokken in de richting van Bukavu.

M23 zegt te bestaan om de etnische Tutsi-bevolking van Oost-Congo te verdedigen tegen overblijfselen van Rwandese Hutu-milities die betrokken waren bij de genocide van 1994 in Rwanda, waarbij meer dan 1 miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s werden gedood. De Congolese regering beschrijft de rebellen als een “terroristische gevolmachtigde van Rwanda” die erop uit is om de bodemschatten van Congo te plunderen.

De goed getrainde en professioneel bewapende M23 is de laatste in een lange reeks van door Tutsi’s geleide rebellenbewegingen die in de onstabiele oostelijke grensgebieden van Congo zijn opgedoken na twee opeenvolgende oorlogen als gevolg van de Rwandese genocide. Bukavu viel voor het laatst in handen van rebellen in 2004, toen dissidente strijdkrachten onder leiding van de Tutsi-generaal Laurent Nkunda hun integratie in het nationale leger verwierpen. Rechtengroeperingen beschuldigden hen van het vermoorden van burgers en het plegen van wijdverspreide verkrachtingen.
In het volgepakte voetbalstadion in Bukavu scandeerde de menigte donderdag “Free Goma” en beloofden inwoners van de stad om een nieuwe bezetting door rebellen te voorkomen. “We zijn al 30 jaar het slachtoffer van oorlog en hebben niets gedaan. Maar vandaag staat de jeugd op om in de frontlinies te staan,” zei een man in de menigte.

Inwoners van Bukavu vertelden Reuters vrijdag dat de inwoners van de stad waren begonnen met het inslaan van voedsel, fakkels en batterijen, of waren gevlucht langs de weg naar de grens met Burundi. “Soms klinken er geweerschoten in de stad en dit draagt ook bij aan het versterken van de psychose,” zei een inwoonster van Bukavu. “We voelen ons omsingeld door M23, en dat is beangstigend.”

Verantwoording:
De informatie die is gebruikt voor dit bericht van Kennis zonder Grenzen is afkomstig uit openbare media. Het plaatje toont het Kivu-gebied in Congo, ten westen van Burundi.